- Wat willen we weten? –> Zijn we alleen op zoek naar werkdruk, of willen we ook andere vormen van ‘psychosociale belasting’ en/of werkstress boven water krijgen? –> Willen we vooral weten wat de gevolgen van te hoge werkdruk voor de betrokken werknemers zijn, of zijn we juist op zoek naar oorzaken; zoja willen we oorzaken in de werksfeer dan wel in de werkorganisatie blootleggen, of willen we ook naar de privé-sfeer kijken? Kies een instrument dat aansluit bij de eigen vraagstelling, of pas het gekozen instrument met behulp van deskundigen aan.
- Welke definities gebruiken we?
Het is belangrijker dat betrokkenen het onderling eens worden over de in de eigen situatie meest bruikbare definitie, dan oeverloos door te diskussiëren welke definitie nu precies de meest juiste is.
Toch een paar definities van onze kant:* werkdruk: situatie waarin binnen de beschikbare tijd niet of met moeite aan de gestelde taakeisen kan worden voldaan
* stress: lichamelijke en geestelijke spanningssituatie ten gevolge van het optreden van één of meerdere stressveroorzakers (stressoren)
* werkstress: stress veroorzaakt door stressoren op het werk
* psychosociale belasting: het geheel van geestelijke belasting van mensen in relatie met hun maatschappelijke en werksituatie
* stressor: stressveroorzaker; kan liggen in de werksituatie, maar ook door andere omstandigheden. Werkdruk is een mogelijke stressor, evenals werkonzekerheid, agressie op het werk, stijl van leidinggeven enz.
* burnout: totale geestelijke en lichamelijke uitputtingssituatie tengevolge van langdurige geestelijke overbelasting (b.v. werkdruk)
* vermoeidheid: één van de mogelijke klachten die kunnen optreden tengevolge van (langdurig) te hoge werkdruk in combinatie met onvoldoende hersteltijd. Maar ook lichamelijke klachten kunnen het gevolg zijn van werkdrukKies bij voorkeur een instrument dat het best past bij de gekozen definities
- Welke norm hanteren we?
Het is mogelijk om verschillende normen te hanteren:
- relatieve normen waarbij het referentiepunt het landelijk gemiddelde of het gemiddelde in de branche is
- absolute normen waarbij als uitgangspunt een gezonde werksituatie of het risico op gezondheidsklachten wordt genomen.
Het gevaar van het uitgaan van relatieve normen is dat het gemiddelde niveau van werkdruk in Nederland zeer hoog ligt. Dit kan ook gelden van het gemiddelde in de branche. Door het streven naar het landelijk of het branchegemiddelde wordt als het ware een ongezonde norm geïntroduceerd. Beter is daarom een absolute norm te nemen, bijvoorbeeld: ‘gestreefd moet worden dat slechts 5% van de werknemers een verhoogd risico heeft om uit te vallen met psychische klachten’.
Een andere mogelijkheid is om na afloop van het onderzoek een eigen ‘bedrijfsnorm’ te ontwikkelen, die erin bestaat dat het aantal mensen dat een ‘te hoge’ werkdruk zegt te hebben, in een aantal jaren met een percentage X omlaag zal worden gebracht.
- Beschikbare middelen Beschikken we over de nodige middelen om het onderzoek wat groter op te zetten (bijvoorbeeld ondersteuning van de arbodienst, of door een adviesinstituut als TNO) of niet. Zonee: kies een eenvoudig en/of goedkoop instrument
- Groot of klein bedrijf Wordt de meting uitgevoerd in een groot of in een klein bedrijf? Kies – dat ligt voor de hand – in een klein bedrijf ook een eenvoudig meetinstrument.
- Wie zijn de opdrachtgever(s)? Wordt het onderzoek uitgevoerd in opdracht van de werkgever, van werkgever en ondernemingsraad samen, of juist door de werknemers (OR, vakbondskadergroep) zelfstandig. Bij onderzoek door werkgever alleen of door werkgever en OR samen is het zaak ook een gezamenlijk gedragen keuzes te maken (dus overleg te plegen!), zowel voor het te gebruiken instrument, als voor de te onderzoeken onderwerpen en de in te schakelen deskundigen. Verrichten werknemers het onderzoek zelfstandig, kies dan een betrekkelijk eenvoudig en goedkoop instrument (b.v. de Quick Scan Werkdruk ontwikkeld door de FNV) en/of zorg als OR voor de nodige deskundige ondersteuning bij het onderzoek (maak gebruik van de rechten die de Wet op de Ondernemingsraden geeft!)
- Niet opnieuw het wiel uitvinden Tot slot: is er al eerder werkdrukonderzoek gepleegd in het bedrijf, bijvoorbeeld in het kader van het Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO). Evalueer dan eerst dit onderzoek vooraleer een (eventueel ander) instrument te kiezen, en gebruik waar mogelijk de gegevens van het eerdere onderzoek.