Heftruckrijbewijs: een noodzaak

0

Meer exemplaren van deze brochure nodig? Bel 0900-9690 (10 Eurocent pm) of stuur een email!
 Als bestuurder van een vorkheftruck moet je goed weten waar je mee bezig bent. Je moet dus kennis hebben van gevaren en van veilige werkmethoden; vaardig zijn in de besturing en bediening van het apparaat en zorgvuldig en geconcentreerd werken. Dat zijn bij uitstek zaken die in een deugdelijke opleiding tot vorkheftruckbestuurder een plaats hebben.

Het Vorkheftruck rijbewijs is een absolute noodzaak!

Er gebeuren elk jaar ongeveer 4000 incidenten en ongevallen met vorkheftrucks in Nederland. Uit gegevens van de Arbeidsinspectie blijkt dat onveilig werken een belangrijke oorzaak is van ongevallen met ernstig letsel of zelfs dodelijke afloop. Verkeerd werken met een vorkheftruck lijkt op het eerste gezicht vaak aan de bestuurder te liggen. Maar dat is lang niet altijd zo. Er moet gekeken worden naar het ‘waarom’ van het verkeerd werken. Enkele oorzaken van onveilig werken: – verkeerde werkmethoden; – bravoure en onderschatting van de gevaren; – te weinig manoeuvreerruimte op de werkplek; – haastige spoed; – ontbreken van de juiste hulpmiddelen; – verkeerde aanwijzingen; – gebrek aan overleg en contact met collega’s; – te lange werktijden.

Door allerlei omstandigheden kunnen in bedrijven ongewenste werksituaties ontstaan waarbij grotere risico’s worden genomen dan verantwoord is. De werkgever is er in de eerste plaats verantwoordelijk voor dat zijn werknemers veilig kunnen werken. Hij zal zijn leidinggevenden op de werkvloer op het hart moeten drukken het werk veilig te laten uitvoeren. En hij zal de vorkheftruckbestuurder goed moeten (laten) opleiden.

Mensen kunnen natuurlijk fouten maken. Maar goed opgeleide werknemers zijn zich bewust van de gevaren en zijn in staat veilige werkmethoden te hanteren. Dit betekent een aanzienlijke beperking van de kans op fouten en ernstige ongevallen. Een ‘foutje’ met een vorkheftruck kan heel ernstige gevolgen hebben. Alleen al door zijn massa is het een levensgevaarlijk apparaat. Daarom moeten bestuurders van vorkheftrucks goed opgeleid worden. En dat is nu lang niet altijd het geval.

Hieronder volgen vijf voorbeelden van ongevallen door verkeerde werkmethoden.

Bedenk eerst zelf wat er fout kan zijn gegaan. Aan het einde van de lijst kun je door een druk op de knop ‘ Voorrang voor Gezond Werk’ een overzicht van de mogelijke oorzaken van dergelijke ongevallen vinden. Vergelijk dit met je eigen antwoorden.

  1. Bij het manoevreren met de vorkheftruck komt iemand knel te zitten of worden voeten overreden.
  2. Een lading valt tijdens het rijden of bij het plaatsen in de stelling van de lepels. Iemand wordt hierdoor getroffen en loopt een zware hersenschudding en hoofdwonden op.
  3. Een vorkheftruckbestuurder pakt al rijdende een werkorder van het prikbord maar breekt zijn pols als hij bekneld raakt tussen de kooiconstructie en een staander van een stelling.
  4. Een werknemer lift mee op de vorkheftruck, valt er af en wordt getroffen door de lepels.
  5. Het kon bijna niet, maar de vorkheftruck met belading is gekanteld. De bestuurder wilde er nog op tijd afspringen maar is tussen de heftruck en het wegdek terecht gekomen. Gevolg: ernstig, vermoedelijk blijvend letsel aan hand, pols en vingers.

voorrang-6782796

De Arbo-wet eist: ‘specifieke deskundigheid’.

De Arbo-wet stelt: een werknemer moet specifiek deskundig zijn om de vorkheftruck te besturen. Zo’n bepaling is te vaag en leidt tot ondermaatse instructie en opleiding. Bijvoorbeeld: een werkgever die – soms zelfs op advies van een arbodienst – zegt: ‘hier is een video van 20 minuten over het werken met de vorkheftruck, daar doe je het maar mee’. Volgens FNV Bondgenoten hoort het er globaal zo uit te zien: – een theoriedeel over de gevaren van het werken met de vorkheftruck, het gebruik, de belading en de belasting, de techniek en besturing van de vorkheftruck; veiligheids- en verkeersregels en de controle-handelingen;

– een praktijkdeel waarin de bovenstaande onderdelen terugkomen, toegepast en geoefend worden.

FNV Bondgenoten vindt dat de opgedane instructie onafhankelijk getoetst moet worden. Naast kennis over en vaardigheden in het werken met vorkheftrucks hoort ook een veilige werkhouding aangeleerd en getoetst te worden. Vergelijk het verkeersexamen en het rijbewijs voor de bestuurder van de personenauto en de vrachtwagenchauffeur, het hijsbewijs van de bouwkraanmachinist enzovoort. Dit moet een deskundigheids- of vakbekwaamheidsbewijs opleveren dat door de Arbeidsinspectie op grond van de Arbeidsomstandighedenwet als doeltreffend wordt beschouwd.

FNV Bondgenoten pleit voor twee deskundigheidsniveaus voor de vorkheftruckbestuurder: 1. een certificaat voor een basisniveau van veilig werken: voor de bestuurder die ‘incidenteel’ (soms, als onderdeel van de functie) op de vorkheftruck werkt in een niet-complexe werksituatie;

2. een certificaat voor de werknemer die ‘professioneel’ (vorkheftruckwerkzaamheden als hoofdtaak; meer complexe situaties of heftrucktypen) als heftruckchauffeur werkt. Hiervoor moeten aanvullende eisen gelden.

Wat moet je zoal als bestuurder van een vorkheftruck minimaal weten en kunnen?
Om een indruk te krijgen, volgt hier een overzicht van enkele belangrijke onderdelen. *

1. CONTROLE en WERKVOORBEREIDING

Je moet bij het begin van je dienst een controle kunnen uitvoeren op goede staat van de vorkheftruck. Je moet dus weten welke onderdelen je moet bekijken, instellen of uittesten. Denk aan remmen, banden, hefmechanisme, stoel, lepels, beschadigingen, lekkages. Je moet weten wat te doen bij geconstateerde gebreken. Je moet weten in welke gevallen je de heftruck NIET kunt gebruiken! *

2. VAARDIGHEID bij BESTUREN

Je moet het juiste gebruik van de vorkheftruck kunnen laten zien. Dus: verantwoord rijden (bochten, hellingen, andere moeilijke situaties) en veilig ladingen plaatsen. Je moet kunnen omgaan met verschillende soorten lasten, een lastdiagram kunnen lezen en een zwaartepunt van een last kunnen aanwijzen. *

3. Goede BEDIENING

Je moet kunnen laten zien dat je het hefsysteem bij het heffen en dalen op de juiste manier gebruikt en het neigmechanisme goed kunt toepassen. Je moet bij het opnemen en plaatsen van bijvoorbeeld pallets de juiste positie voor een magazijnstelling kunnen kiezen. Je moet weten hoe je een LPG-tank of tractiebatterij verwisselt en hoe en wanneer je de werkbreedte van de vorken moet aanpassen. *

4. Veilige WERKWIJZE en veilig GEDRAG.

Je moet (met een groot woord) blijk geven van een veiligheidsbewustzijn in het dagelijks werk. Dus: je moet je houden aan de bedrijfsregels over veilig werken met vorkheftrucks, je moet veilig kunnen stapelen, een goede kijktechniek tonen, veilig rijden in smalle doorgangen, veilig een vrachtauto beladen, de snelheid aanpassen aan de werkomstandigheden, de hoogte van doorgangen kunnen schatten, de claxon gebruiken als dat nodig is, et cetera. Tenslotte moet je weten wat je moet doen bij het parkeren van de vorkheftruck na de werkzaamheden (op veilige plek, mast neigen, parkeerrem, et cetera.). *Bovenstaande criteria gelden ook voor professionele vorkheftruckbestuurders. Daarnaast worden aan hen nog wat zwaardere eisen gesteld, zoals onder andere:

– Bekendheid met onderdelen van de vorkheftruck zoals aandrijving (gas/electromotor), hydrauliek van hefinrichting, remsysteem, vaktermen (lastzwaartepuntsafstand), stabiliteit bij diverse belastingen, handelingen met tractie-batterijen, controlehandelingen; – Omgaan met diverse typen opslag- en transportmiddelen (stapelaar, pallettruck, reachtruck, orderverzameltruck) en voorzetapparatuur (doorn, kantelaar, dozenklem en vatengrijper), stellingen en pallets; – Weten welke factoren die de manoevreerruimte van de vorkheftruck bepalen; beladings- en belastingsfactoren; het transport van gevaarlijke stoffen; – Verplichte en verboden werkmethoden bij rijden, heffen, laden, lossen en de achterliggende redenen kennen; – Kennis over risico’s, veiligheid, ongevallen, arbowet, bedrijfsverkeersreglement en milieu-aspecten van de vorkheftruck e.d.

Let wel: in dit overzicht wordt een globaal beeld geschetst. Er zijn vele voorbeelden van afwijkende en complexe situaties waar hogere eisen moeten worden gesteld!

– Maatwerk is nodig: de opleiding tot vorkheftruckbestuurder moet aansluiten bij de situatie in het bedrijf. – Pas op voor jeugdige onbezonnenheid: voor 16-17 jarige heftruck-chauffeurs geldt dat er toezicht moet worden gehouden door een vakvolwassen, goed opgeleide collega. – Wees alert bij bijzondere omstandigheden zoals een koude/natte omgeving, de openbare weg, transport van gevaarlijke stoffen en andere bijzondere lasten;

– Let op bij bijzondere uitvoeringen van de vorkheftruck of bij het werken met speciale hulpmiddelen (voorzetmiddelen).

VNO-NCW en SZW… Waar wachten werkgevers en overheid op?

In de opleidingswereld is er overeenstemming over de exameneisen. Er worden al veel vorkheftruckchauffeurs opgeleid. Toch zijn er ook veel werkgevers die het gevaar van de vorkheftruck onderschatten en het veilig werken te licht opnemen. VNO-NCW is tegen een concrete wettelijke verplichting van een onafhankelijk getoetst deskundigheidsbewijs voor de vorkheftruckchauffeur. Redenen: er is weerstand tegen scherpere regelgeving; men wil het initiatief bij de individuele werkgever en de arbo-dienst laten en de kosten voor de opleiding worden te hoog geacht. Het woord is nu aan het ministerie van SZW. De inzet van FNV-bondgenoten is: werkgevers, accepteer NU een wettelijke verplichting zodat duidelijk is hoe de zorgplicht in bedrijven moet worden ingevuld. De kosten worden ruimschoots gecompenseerd door afname van ongevallen, letsel en materiële schade. Het is aan de overheid om dit wettelijk vast te leggen in een beleidsregel. De Arbeidsinspectie moet controleren of dit ook gebeurt.

Hoe jong mogen werknemers op de vorkheftruck?

In principe mogen uitsluitend werknemers van 18 jaar of ouder een vorkheftruck besturen. 16- en 17-jarigen mogen dit alleen als het onder deskundig toezicht gebeurt. Leidraad is ook hier: zorg voor een goede opleiding tot vakvolwassen vorkheftruckbestuurder. En zelfs in dat geval is toezicht op 16- en 17 jarigen verplicht. Als een 16- of 17-jarige geen goede vorkheftruck-opleiding heeft gehad, is het sterk af te raden om hem of haar op de vorkheftruck te laten werken. Een vrijwel continu en deskundig toezicht is dan vereist, maar dat is in de praktijk nauwelijks haalbaar. Dus: niet doen.

Enkele principes van veilig werken met vorkheftrucks.

  • Ongevallen gebeuren vaak bij ‘even snel’-werk.
  • Werk ontspannen en geconcentreerd, niet gestrest en gehaast.
  • Controleer de vorkheftruck vanuit de gedachte dat er ernstige mankementen kunnen optreden.
  • Houd de ongevallen-pyramide in het achterhoofd. Beschouw incidenten en bijna-ongevallen die maar net goed aflopen als duidelijke waarschuwingen. Het veiligheidsniveau moet structureel omhoog.
  • Zorg dat de loopgebieden en vorkheftruckwegen zoveel mogelijk gescheiden zijn.
  • Rijd niet met geheven last (het kantelpunt is dan hoog, met name in bochten).
  • Rijd niet met een instabiele last (neem de tijd om de last vast te zetten)
  • Rijd een helling hetzij beladen, hetzij onbeladen altijd achteruit af.
  • Rijd extra langzaam en voorzichtig bij blinde hoeken en rijd achteruit als de last het zicht belemmert
  • Let op bij Laaddocks: er is weinig zicht, communicatie met anderen en toezicht is noodzakelijk
  • Het is streng verboden om personen (op de lepels) te laten meerijden of te heffen.
  • Houd je ledematen binnen de stijlen van de vorkheftruck-cabine.

(Uit: Caterpillar video ‘de zeven doodzonden’.)

Wat doet de arbeidsinspecteur?

In situaties waar heftruckbestuurders NIET beschikken over specifieke deskundigheid, kan de Arbeidsinspectie de werkgever direct een boete opleggen. De Arbeidsinspectie kan dit ook doen als er direct ernstig gevaar bestaat door een verkeerde werkwijze van de vorkheftruck-bestuurder, bijvoorbeeld het meenemen of heffen van collega’s op de lepels, of het zwaarder belasten van de vorkheftruck dan toegestaan is. Ook het stilleggen van de vorkheftruckwerkzaamheden is een mogelijkheid. Tenslotte kan de Arbeidsinspectie de werknemer een boete opleggen als die er een potje van maakt en de werkgever zijn zorgplicht (adequate instructie/opleiding, juiste inrichting en organisatie van het werk, toezicht, verkeersregels e.d.) is nagekomen.

NIET DOEN · vertoon geen roekeloos gedrag; · doe geen dingen waarvan je weet dat ze niet mogen, ook al denk je zelf dat ze geen gevaar zullen opleveren;

· werk niet onder hoge tijdsdruk, doe geen dingen ‘even snel-snel-snel’.

WEL DOEN · wees altijd voorzichtig en houd je aan de regels; · zorg voor voldoende deskundigheid: dring er op aan een heftruckopleiding en/of vervolg- c.q. opfriscursus te mogen volgen; · dring aan op deugdelijke apparatuur en goed onderhoud van de heftruck; · zorg voor een veilige werkomgeving: zijn de rijpaden goed, de spiegels, het zicht, zit er een snelheidsbegrenzer op de heftruck, et cetera;

· dring aan op voldoende toezicht en werkoverleg om eventuele problemen te signaleren en bespreekbaar te maken.

(uit: de Industriebutiekrant nr.4, nov. 2000, uitgave FNV Bondgenoten)

Voor meer informatie over opleidingen, examens en certificaten voor vorkheftruckbestuurder:

EVL examenburo vervoer en logistiek, is sinsd 2004 opgegaan in ‘Het Examenhuis’. Alle examens voor beroepschauffeurs zijn hier gebundeld. Daaronder ook het vorkheftruckcertificaat dat voorheen door EVL werd beheerd. Meer informatie op de site van deze instantie. (24-01-2005)

EVO (ondernemersorganisatie voor logistiek en transport); onderdeel LOGEX examineert opleidingen voor o.a. vorkheftruckbestuurders. Kadelaan 6, 2725 BL Zoetermeer, 079-3467346 e-mail: [email protected] .

pijltop-6254993