Risico en Veiligheidszinnen op etiketten en veiligheidsbladen
Laatste update: 11 maart 2003
Volgens het ‘Besluit verpakking en aanduiding milieugevaarlijke stoffen’, behorende bij de Wet Milieugevaarlijke Stoffen, dienen op de gebruiksetiketten van een stof de bijbehorende symbolen en Risk- en Safety-zinnen zijn aangebracht. Deze verplichting geldt ook bij overheveling in kleinere verpakkingen
R-zinnen geven bijzondere gevaren (Risks) aan. S-zinnen geven veiligheidsaanbevelingen (Safety) aan. De zinnen zijn hieronder op nummer gerangschikt. Eerst de enkelvoudige en vervolgens de gecombineerde zinnen.
De onderstaande zinnen zijn overeenkomstig de regelgeving die per 1 juni 2001 in werking is getreden.
De wijzigingen als gevolg van de 28e aanpassing van de EG-Stoffenrichtlijn zijn in onderstaande tabellen verwerkt en met blauw aangegeven
R-zinnen (aanduiding bijzondere gevaren)
| R-nummer | Gevaren-aanduiding |
|---|---|
| R 1 | In droge toestand ontplofbaar |
| R 2 | Ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere onstekingsoorzaken |
| R 3 | Ernstig ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsbronnen |
| R 4 | Vormt met metalen zeer gemakkelijk ontplofbare verbindingen |
| R 5 | Ontploffingsgevaar door verwarming |
| R 6 | Ontplofbaar met en zonder lucht |
| R 7 | Kan brand veroorzaken |
| R 8 | Bevordert de verbranding van brandbare stoffen |
| R 9 | Ontploffingsgevaar bij menging met brandbare stoffen |
| R 10 | Ontvlambaar |
| R 11 | Licht ontvlambaar |
| R 12 | Zeer licht ontvlambaar |
| R 14 | Reageert heftig met water |
| R 15 | Vormt licht ontvlambaar gas in contact met water |
| R 16 | Ontploffingsgevaar bij menging met oxydere stoffen |
| R 17 | Spontaan ontvlambaar in lucht |
| R 18 | Kan bij gebruik een ontvlambaar/ontplofbaar damp-luchtmengsel vormen |
| R 19 | Kan ontplofbare peroxyde vormen |
| R 20 | Schadelijk bij inademing |
| R 21 | Schadelijk bij aanraking met de huid |
| R 22 | Schadelijk bij opname door de mond |
| R 23 | Vergiftig bij inademing |
| R 24 | Vergiftig bij aanraking met de huid |
| R 25 | Vergiftig bij opname door de mond |
| R 26 | Zeer vergiftig bij inademing |
| R 27 | Zeer vergiftig bij aanraking met de huid |
| R 28 | Zeer vergiftig bij opname door de mond |
| R 29 | Vormt vergiftig gas in contact met water |
| R 30 | Kan bij gebruik licht ontvlambaar worden |
| R 31 | Vormt vergiftigde gassen in contact met zuren |
| R 32 | Vormt zeer vergiftigde gassen in contact met zuren |
| R 33 | Gevaar voor cumulatieve effecten |
| R 34 | Veroorzaakt brandwonden |
| R 35 | Veroorzaakt ernstige brandwonden |
| R 36 | Irriterend voor de ogen |
| R 37 | Irriterend voor de ademhalingswegen |
| R 38 | Irriterend voor de huid |
| R 39 | Gevaar voor ernstige onherstelbare effecten |
| R 40 | Carcinogene effecten zijn niet uitgesloten (vervangen door R68, maar kan nog voorkomen) |
| R 41 | Gevaar voor ernstig oogletsel |
| R 42 | Kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing |
| R 43 | Kan overgevoeligheid veroorzaken bij contact met de huid |
| R 44 | Ontploffingsgevaar bij verwarming in afgesloten toestand |
| R 45 | Kan kanker veroorzaken |
| R 46 | Kan erfelijke genetische schade veroorzaken |
| R 48 | Gevaar voor ernstige schade aan gezondheid bij langdurige blootstelling |
| R 49 | Kan kanker veroorzaken bij inademing |
| R 50 | Zeer vergiftig voor in het water levende organismen |
| R 51 | Vergiftig voor in het water levende organismen |
| R 52 | Schadelijk voor in het water levende organismen |
| R 53 | Kan in het aquatisch milieu op de lange termijn schadelijke effecten veroorzaken |
| R 54 | Vergiftig voor planten |
| R 55 | Vergiftig voor dieren |
| R 56 | Vergiftig voor bodemorganismen |
| R 57 | Vergiftig voor bijen |
| R 58 | Kan in het milieu op de lange termijn schadelijke effecten veroorzaken |
| R 59 | Gevaarlijk voor de ozonlaag |
| R 60 | Kan de vruchtbaarheid schaden |
| R 61 | Kan het ongeboren kind schaden |
| R 62 | Mogelijk gevaar voor verminderde vruchtbaarheid |
| R 63 | Mogelijk gevaar voor beschadiging van het ongeboren kind |
| R 64 | Kan schadelijk zijn via de borstvoeding |
| R 65 | Schadelijk: kan longschade veroorzaken na verslikken |
| R 66 | Herhaalde blootstelling kan een droge of gebarsten huid veroorzaken |
| R 67 | Dampen kunnen slaperigheid en duizeligheid veroorzaken |
| R 68 | Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten (vervanging van R40) |
Gecombineerde R-zinnen
| R-nummers | Gevaren-aanduiding |
|---|---|
| R 14/15 | Reageert heftig met water en vormt daarbij licht ontvlambaar gas |
| R 15/29 | Vormt vergiftig en licht ontvlambaar gas in contact met water |
| R 20/21 | Schadelijk bij inademing en bij aanraking met de huid |
| R 21/22 | Schadelijk bij aanraking met de huid en bij opname door de mond |
| R 20/22 | Schadelijk bij inademing en opname door de mond |
| R 20/21/22 | Schadelijk bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 23/24 | Vergiftig bij inademing en bij aanraking met de huid |
| R 24/25 | Vergiftig bij aanraking met de huid en bij opname door de mond |
| R 23/25 | Vergiftig bij inademing en bij opname door de mond |
| R 23/24/25 | Vergiftig bij inademing, opname door de mond en aanraking met de huid |
| R 26/27 | Zeer vergiftig bij inademing en bij opname door de mond |
| R 27/28 | Zeer vergiftig bij aanraking met de huid en bij opname door de mond |
| R 26/28 | Zeer vergiftig bij inademing en opname door de mond |
| R 26/27/28 | Zeer vergiftig bij inademing, opname door de mond en aanraking met de huid |
| R 36/37 | Irriterend voor de ogen en de ademhalingswegen |
| R 37/38 | Irriterend voor de ademhalingswegen en de huid |
| R 36/38 | Irriterend voor de ogen en de huid |
| R 36/37/38 | Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid |
| R 39/23 | Vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing |
| R 39/24 | Vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid |
| R 39/25 | Vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij opname door de mond |
| R 39/23/24 | Vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing en aanraking met de huid |
| R 39/23/25 | Vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing en opname door de mond |
| R 39/24/25 | Vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 39/23/24/25 | Vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 39/26 | Zeer vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing |
| R 39/27 | Zeer vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid |
| R 39/28 | Zeer vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing en opname door de mond |
| R 39/26/27 | Zeer vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 39/26/28 | Zeer vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing en opname door de mond |
| R 39/27/28 | Zeer vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 39/26/27/28 | Zeer vergiftig: gevaar voor ernstige onherstelbare effecten bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 40/20 | Schadelijk: bij inademing zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/20, maar kan nog voorkomen) |
| R 40/21 | Schadelijk: bij aanraking met de huid zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/21, maar kan nog voorkomen) |
| R 40/22 | Schadelijk: bij opname door de mond zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/22, maar kan nog voorkomen) |
| R 40/20/21 | Schadelijk: bij inademing en aanraking met de huid zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/20/21, maar kan nog voorkomen) |
| R 40/20/22 | Schadelijk: bij inademing en opname door de mond zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/20/22, maar kan nog voorkomen) |
| R 40/21/22 | Schadelijk: bij aanraking met de huid en opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/21/22, maar kan nog voorkomen) |
| R 40/20/21/22 | Schadelijk: bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond zijn carcinogene effecten niet uitgesloten (vervangen door R68/20/21/22, maar kan nog voorkomen) |
| R 42/43 | Kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing of bij contact met de huid |
| R 48/20 | Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing |
| R 48/21 | Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij aanraking met de huid |
| R 48/22 | Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij opname door de mond |
| R 48/20/21 | Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing en aanraking met de huid |
| R 48/20/22 | Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing en opname door de mond |
| R 48/21/22 | Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 48/20/21/22 | Schadelijk: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 48/23 | Vergiftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing |
| R 48/24 | Vergiftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij aanraking met de huid |
| R 48/25 | Vergiftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij opname door de mond |
| R 48/23/24 | Vergiftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing en aanraking met de huid |
| R 48/23/25 | Vergiftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing en opname door de mond |
| R 48/24/25 | Vergiftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 48/23/24/25 | Vergiftig: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige blootstelling bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond |
| R 50/53 | Zeer vergiftig voor in het water levende organismen; kan in het aquatisch milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken |
| R 51/53 | Vergiftig voor in het water levende organismen; kan in het aquatisch milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken |
| R 52/53 | Schadelijk voor in het water levende organismen; kan in het aquatisch milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken |
| R 68/20 | Schadelijk: bij inademing zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/20) |
| R 68/21 | Schadelijk: bij aanraking met de huid zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/21) |
| R 68/22 | Schadelijk: bij opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/22) |
| R 68/20/21 | Schadelijk: bij inademing en aanraking met de huid zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/20/21) |
| R 68/20/22 | Schadelijk: bij inademing en opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/20/22) |
| R 68/21/22 | Schadelijk: bij aanraking met de huid en opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/21/22) |
| R 68/20/21/22 | Schadelijk: bij inademing, aanraking met de huid en opname door de mond zijn onherstelbare effecten niet uitgesloten (opgenomen als vervanging van R40/20/21/22) |
S-zinnen (aanduiding veiligheidsaanbevelingen)
| S-nummer | Veiligheidsaanbeveling |
|---|---|
| S 1 | Achter slot bewaren |
| S 2 | Buiten bereik van kinderen bewaren |
| S 3 | Op een koele plaats bewaren |
| S 4 | Verwijderd van woonruimten opbergen |
| S 5 | Onder …. houden (geschikte vloeistof opgegeven door fabrikant) |
| S 6 | Onder …. houden (inert gas door fabrikant op te geven) |
| S 7 | In goed gesloten verpakking bewaren |
| S 8 | Verpak- king droog houden |
| S 9 | Op een goed geventileerde plaats bewaren |
| S 12 | De verpakking niet hermetisch sluiten |
| S 13 | Verwijderd houden van eeten drinkwaren en van dierenvoeder |
| S 14 | Verwijderd houden van …. (in te vullen door fabrikant) |
| S 15 | Verwijderd houden van warmte |
| S 16 | Verwijderd houden van ontstekingsbronnen – niet roken – |
| S 17 | Verwijderd houden van brandbare stoffen |
| S 18 | Verpakking voorzichtig behandelen en openen |
| S 20 | Niet eten of drinken tijdens gebruik |
| S 21 | Niet roken tijdens gebruik |
| S 22 | Stof niet inademen |
| S 23 | Gas/rook/damp/spuitnevel *) niet inademen *) De toepasselijke term(en) aangeven |
| S 24 | Aanraking met de huid vermijden |
| S 25 | Aanraking met de ogen vermijden |
| S 26 | Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen |
| S 27 | Ver- ontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken |
| S 28 | Na aanraking met de huid onmiddellijk wassen met veel …. (aan te geven door de fabrikant) |
| S 29 | Afval niet in de gootsteen werpen |
| S 30 | Nooit water op deze stof gieten |
| S 33 | Maatregelen treffen tegen ontladingen van statische elektriciteit |
| S 35 | Deze stof en de verpakking op veilige wijze afvoeren |
| S 36 | Draag geschikte beschermende kleding |
| S 37 | Draag geschikte handschoenen |
| S 38 | Bij ontoerijkende ventilatie een geschikt ademhalings-, beschuttingsmiddel dragen |
| S 39 | Een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht dragen |
| S 40 | Voor de reiniging van de vloer en alle voorwerpen verontreinigd met dit materiaal …. gebruiken (aan te geven door fabrikant) |
| S 41 | In geval van brand en/of explosie inademen van rook vermijden |
| S 42 |
Tijdens de ontsmetting/bespuiting *) een geschikt ademhalingstoestel dragen |
| S 43 | In geval van brand …. gebruiken (blusmiddelen aan te duiden door de fabrikant. Indien water het risico vergroot toevoegen: Nooit water gebruiken) |
| S 45 | Ingeval van ongeval of indien met zich onwel voelt, onmiddellijk een arts raadplegen (indien mogelijk hem dit etiket tonen) |
| S 46 | In geval van inslikken onmiddellijk een arts raadplegen en verpakking of etiket tonen |
| S 47 | Bewaren bij een temperatuur …. C (aan te geven door de fabrikant) |
| S 48 | Inhoud vochtig houden met …. (middel aan te geven door de fabrikant) |
| S 49 | Uitsluitend in de oorspronkelijk verpakking bewaren |
| S 50 | Niet vermengen met …. (aan te geven door de fabrikant) |
| S 51 | Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken |
| S 52 | Niet voor gebruik op grote oppervlakken in woon- en verblijfruimten |
| S 53 | Blootstelling vermijden, voor gebruik speciale aanwijzing raadplegen |
| S 56 | Niet in het riool of milieu lozen, naar een erkend afvalinzamelpunt brengen |
| S 57 | Neem passende maatregelen om verspreiding in het milieu te voorkomen |
| S 59 | Raadpleeg fabrikant / leverancier voor informatie over terugwinning / recycling |
| S 60 | Deze stof en/of de verpakking als gevaarlijk afval afvoeren |
| S 61 | Voorkom lozing in het milieu. Vraag om speciale instructies/veiligheidskaart |
| S 62 | Bij inslikken niet het braken opwekken; direct een arts raadplegen en de verpakking of het etiket tonen |
| S 63 | Bij een ongeval door inademing: slachtoffer in de frisse lucht brengen en laten rusten |
| S 64 | Bij inslikken mond met water spoelen (alleen als de persoon bij bewustzijn is) |
Gecombineerde S-zinnen
| S-nummers | Veiligheids-aanbeveling |
|---|---|
| S 1/2 | Achter slot en buiten bereik van kinderen bewaren |
| S 3/7 | Gesloten verpakking op een koele plaats bewaren |
| S 7/9 | Gesloten verpakking op een goed geventileerde plaats bewaren |
| S 7/8 | Droog houden en in een goed gesloten verpakking bewaren |
| S 7/47 | Gesloten verpakking bewaren bij een temperatuur beneden …. C (aan te geven door de fabrikant) |
| S 20/21 | Niet eten, drinken of roken tijdens gebruik |
| S 24/25 | Aanraking met de ogen en de huid vermijden |
| S 27/28 | Na contact met de huid alle besmette kleding onmiddellijk uittrekken en de huid onmiddellijk wassen met veel ….. (door de leverancier aan te geven) |
| S 29/35 | Afval niet in de gootsteen werpen; stof en verpakking op veilige wijze afvoeren |
| S 29/56 | Afval niet in de gootsteen werpen; stof en verpakking naar inzamelpunt voor gevaarlijk of bijzonder afval brengen |
| S 36/37 | Draag geschikte handschoenen en beschermende kleding |
| S 36/39 | Draag geschikte beschermende kleding en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht |
| S 37/39 | Draag geschikte handschoenen en een beschemingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht |
| S 36/37/39 | Draag geschikte beschermende kleding, handschoenen en een beschermingsmiddel voor de ogen/voor het gezicht |
| S 3/14 | Bewaren op een koele plaats verwijderd van …. (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant) |
| S 3/9/14 | Bewaren op een koele, goed geventileerde plaats verwijderd van …. (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant) |
| S 3/9/49 | Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren op een koele goed geventileerde plaats |
| S 3/9/14/49 | Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren op een koele goed geventileerde plaats verwijderd van …. (stoffen, waarmee contact vermeden dient te worden, aan te geven door de fabrikant) |
| S 47/49 | Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren bij een temperatuur beneden …. C (aan te geven door de fabrikant) |